در حالی که بحران تلفات زنبورعسل در ایران وارد چهارمین سال خود شده، یک هشدار جدی از سوی متخصص برجسته زنبورداری کشور بار دیگر زنگ خطر را برای مسئولان و سیاستگذاران به صدا درآورد.
دکتر پگاه ولیزاده، عضو هیأت علمی بخش تحقیقات زنبورعسل مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور، با اشاره به نقش مخرب سم فیپرونیل در مرگ زنبورها، آسیب به محیط زیست، سلامت دام و انسان، این آفت شیمیایی را نه فقط تهدیدی علیه «امنیت غذایی»، بلکه خطری مستقیم برای «امنیت ملی» ایران دانسته است.
او خواستار ممنوعیت کامل مصرف این سم در تمامی شکلها و غلظتها، و جایگزینی آن با روشهای ایمن و پایدار شده است — اقدامی که به گفته او اگر جدی گرفته نشود، پیامدهای آن ممکن است دههها سلامت جمعی کشور را تهدید کند.
زنبورعسل کشورمان ۴ سالیست درگیر تلفاتی بحرانی شده است. دو دلیل اصلی این تلفات سندروم “لارومیری” و مسمومیت با سموم کشاورزی پرخطر به ویژه سم فیپرونیل بوده اند. با توجه به شدت تلفات و نقش زنبورعسل در گرده افشانی یک سوم غذای بشر، یقینا در شرایط فعلی “امنیت غذایی” کشور در خطر تهدید است.
سندروم “لارومیری” که به دلیل عدم همت ملی جهت همکاری کشوری برای “پایش ملی” علمی، جامع و اصولی هنوز پس از ۴ سال پرتلفات عامل یا عوامل ایجادش شناسایی علمی نشده، با تشخیص و تجویزهای بغایت غیرعلمی طیف آنتی بیوتیکها (حتی انسانی) وضعیت فاجعه باری دارد.
از سوی دیگر مسمومیت با سموم کشاورزی پرخطر به خصوص فیپرونیل نیز گریبانگیر زنبورعسل ایرانمان است. پیرو پیگیریهای ارزشمندی دو سال پیش نامه منع تمدید مجوز واردات فیپرونیل ۸۰ درصد شکل گرفت که به نوبه خود پیروزی بزرگی محسوب می گردد. ولی چاره حقیقی جایگزینی کامل فیپرونیل با روشهایی مانند زیست کنترل ها، روشهای فیزیکی و سموم کم خطر است.
دلایل زیر حاکی از ضرورت اکید جهت وضع قانون منع کامل مصرف فیپرونیل با تمامی فرمولاسیونها و غلظتها هستند:
فیپرونیل به دلیل کشندگی بی حد، محبوبیت زیادی بین باغداران و کشاورزان پیدا کرده و استفاده افراطی از آنبه سرعت در کشور در حال گسترش است.
نامه منع تمدید مجوز واردات فیپرونیل 80 درصد سال ۱۴۰۲ صرفا در خصوص واردات توسط یک شرکت خاص بوده است. درحالیکه سایر شرکتها منعی بابت واردات این محصول ندارند و علاوه بر آن همان بالاترین غلظت در تعدادی از کارخانههای داخلی نیز علنا تولید می گردد.
کشندگی فیپرونیل برای زنبورعسل و دام سبک و سنگینی (تغذیه شده با یونجه آلوده) و جانوران وحشی محیط زیست حتی در کمترین غلظت موجود نیز محرز است.
کشورهای تولید کننده و فروشنده فیپرونیل، دو دهه است که در کشور خود استفاده از آن را با تمامی فرمولاسیونها و غلظتها به طور کامل منع کرده اند. اگر غلظتهای پایین تر خطری نداشت، این حذف کامل صورت نمیگرفت.
بررسی معتبر علمی حاکی از آن است که به دلیل ماندگاری بسیار بالای سم فیپرونیل در باقیماندههای کشاورزی، خاک و آب زیرزمینی حتی ۱۰ سال پس از منع کامل مصرف، در چندین محصول کشاورزی و باغی، آلودگی هنوز در سطح خطرناک برای انسان بوده است.
علاوه بر نقش فیپرونیل بر زنبورعسل و تهدید “امنیت غذایی” کشور، اثرات آن از طریق آلودگی محصولات کشاورزی و محیط بر سلامت انسان با استناد به دلایل زیر تهدیدی بر “امنیت ملی” کشور نیز است:
o مقالات معتبر بین المللی حاکی از نقش فیپرونیل بر تغییر عملکرد اسپرم و ایجاد ناباروری در مردان است. این خطر بزرگ برای ایران ما که مواجه با کاهش رشد جمعیت شده و سیاستهای نظام همگی در مسیر تلاش برای رهایی از خطر پیری جمعیت کشور است، طبیعتا بسیار هشدار برانگیز است.
o در پژوهشهای بین المللی متعددی در چند سال اخیر، خطر سرطانزا بودن فیپرونیل در انسان مرتبا تاکید می شود.
فلذا، فیپرونیل نه صرفا تهدید “امنیت غذایی”، بلکه تهدیدی بر “امنیت ملی” کشور نیز است. تنها راه حل اساسی، ایجاد قانون منع مصرف فیپرونیل با تمامی غلظتها و فرمولاسیونها و نظارت مستمر بر اجرای آن قانون است.